مهم‌ترین اصول برنامه‌ریزی در حفظ قرآن

هر روزی بودن برنامه

امیر المومنین علی ـ علیه السلام ـ می‌فرماید: قَليلٌ تَدومُ عَلَيهِ، أرجى مِن كَثيرٍ مَملولٍ مِنهُ. یعنی: عمل اندكی كه بر اون مداومت کنی، از عمل بسياری كه ازش خسته بشی اميدوار كننده‌تره. [نهج البلاغة : الحكمة 278]

این‌طوری برنامه‌ریزی نکنید که من روزهای شنبه و سه شنبه همه کارهای حفظ و مرورم رو انجام خواهم داد. این‌طوری هم برنامه‌ریزی نکنید که من 1 روز از هفته، حفظ جدید انجام می‌دم، 1 روز هم ده درس و بقیه روزها مرور. هر روز باید هر سه کار (حفظ جدید ـ ده درس ـ مرور) رو پیش ببرید.

اما چرا هر روز؟ کار حفظ بسیار حجیمه و با کار هفتگی پیش نمی‌ره. ممکنه بگید: من یکی دو روز کامل رو برای حفظ و مرور می‌ذارم. می‌گم: نمی‌تونی؛ حداقل متمرکزانه و با نتیجه خوب نمی‌تونی؛ چون کارهای حفظی فسفر زیادی می‌سوزونن و مغز نمی‌تونه بیشتر از 2 ـ 3 ساعت کار حفظی رو متمرکزانه، با دلی خوش و با نتیجه درست انجام بده. این رو هم اضافه کنید که ما قراره با ساختن عادت، بخشی از سختی کار حفظ رو به آسانی مبدل کنیم؛ پس کار هر روزی لازمه و الا عادت شکل نمی‌گیره. البته این که می‌گم کار هر روزی، منظورم این نیست که استراحت رو حذف کنید؛ منظورم حداقل 6 روز از 7 روز هفته است.

محدودیت ساعات کاری در روز

یه نکته مهم و اساسی در حفظ قرآن اینه که ما باید برای فعالیت‌های حفظی‌مون - چه حفظ جدید و چه مرور- سقف زمانی تعیین کنیم؛ یعنی بر اساس شناختی که از حافظه خودمون داریم بگیم مثلا من روزانه بیشتر از ۲ ساعت کار حفظی نمی‌کنم‌.

دلیلش چیه؟ ببینید ما نباید خودمون رو از حفظ و مرور خسته و دل‌زده کنیم؛ نباید حفظ و مرور مانع زندگی عادی ما بشه. جوری برنامه‌ریزی کنید که شیطان درِ گوشتون نگه: حفظ قرآن فرصت هیچ کاری رو برات نذاشته. اگه بدونی که مثلا روزی 1 ساعت بیشتر برای مرور وقت نمی‌ذاری، همونجا بر دهان شیطان خواهی زد که ای ملعون! من 1 ساعتم رو به مرور می‌دم؛ بقیه‌اش دست خودمه.

بعضی از اساتید وقتی می‌شنوند یه حافظی داره روزی 5 ـ 6 ساعت کار حفظی می‌کنه، خیلی خوش‌حال می‌شن؛ ولی من اصلا خوش حال نمی‌شم؛ چون بوی زده‌شدن از حفظ رو استشمام می‌کنم؛ بوی بی‌کیفیت مرور کردن به مشامم می‌خوره.

حفظ، استقامت می‌خواد؛ باید به عنوان یک پروژه در عرض پروژه‌های دیگه زندگی قبولش کنیم؛ اتفاقا خوبیِ حفظ هم همینه و این مدل کار کردن، انس شما با قرآن رو و آرامش شما هنگام حرکت در مسیر حفظ رو تامین می‌کنه.

پس هر روز یکی دو ساعت مفید برای کارهای حفظی وقت گذاشتن درسته و وقت گذاشتن‌های عجیب و غریب درست نیست.

چند نکته:

• باید سعی کنیم یکی دو ساعتی که وقت می‌ذاریم همه‌اش مفید و متمرکزانه باشه؛ مثلا اگه وسط کارهای حفظی 5 دقیقه‌ای سرگرم شبکه‌های اجتماعی شدیم، این رو جزو زمان کاری‌مون حساب نکنیم.

• معمولا کسانی که بی حد و اندازه وقت می‌ذارن، اصراری بر مفید بودن زمان کاری‌شون ندارن؛ مثلا می‌گه من ۲ جزء مرور می‌کنم و وسط مرورش پیام‌های جمیع شبکه‌های اجتماعی رو چک می‌کنه؛ این در نهایت باعث می‌شه وقت بیشتری از ما گرفته بشه و کارمون هم با پراکندگی ذهنی و بی‌میلی جلو بره.

• در مدتی که مشغول حفظ جدید و ده درس و مرور هستید به نظر من 2 ساعت و نیم زمان معقولی است؛ بیش از اون، ورود به منطقه قرمزه. بعد از حافظ کل شدن هم تا رسیدن به دوام محفوظات همین 2 ساعت تا 2.5 ساعت منطقیه و بعد از رسیدن به دوام محفوظات 1 ساعت تا 1.5 ساعت منطقیه.

اولین کار روز

اصل دیگه‌ای که می‌خوام بهش اشاره کنم اینه که کارهای مربوط به حفظ رو در فهرست کارهاتون، اولی بذارید. یعنی ایده‌آلش اینه که بعد از خواب 6 تا 8 ساعته‌ای که در شبانه روز دارید، کارهای حفظی رو انجام بدین.

ممکنه بگید من همین که از خواب بیرون می‌شم باید برم دنبال کار و کاسبی. اشکالی نداره؛ همین‌که از کار و کاسبی برگشتی، در اولین فرصت، کارهای حفظی رو انجام بده. در واقع منظور من اینه که اولین فعالیت اختیاری‌تون در شبانه روز کارهای حفظی باشه.

اما دلیلش چیه؟

• اولا بعد از خواب 6 تا 8 ساعته، مغز آماده کار ذهنیه. بعید می‌دونم در فهرست کارهاتون کاری پیدا بشه که مثل حفظ و مرور فسفر بسوزونه و ذهن رو به این شدت درگیر کنه. وقتی کارهای حفظی برای ذهن هزینه زیادی داره، پس باید ذهن رو یاری کنیم که راحت‌تر از پسِ این کار سنگین بربیاد؛ یکی از کارهایی که برای یاری ذهن از دستمون برمیاد اینه که وقتی رو برای کارهای حفظی در نظر بگیریم که ذهن استراحت کافی داشته و برای یه کار عمیق و سنگین آمادگی داره.

• ثانیا وقتی اولین کارت حفظ باشه خیالت راحته که صد در صد انجام می‌شه و پشت فهرست طولانی از کارها به فراموشی سپرده نمی‌شه.

خلاصه مطمئن باشید اگه هر روز کارهای حفظی‌تون رو پیش ببرید و اولین کار اختیاری‌تون در روز هم کارهای حفظی باشه و محدودیت زمانی هم برای کارهای حفظی‌تون بذارید، محاله از حفظ زده بشید و محاله به تسلط دلخواه‌تون نرسید و محاله نتونید حفظ رو با بقیه کارهای زندگی‌تون پیش ببرید. فقط استقامت کنید و ادامه بدید و این اصول رو هم رعایت کنید.