اسراع و ابطاء در تلاوت قرآن

چرا اسراع و ابطاء در تلاوت اتفاق میفته؟

عوامل مختلفی می‌تونه دلیل به وجود اومدن اسراع و ابطاء در تلاوت باشه؛ به عنوان نمونه:

• اجرا کردن دقیق یه قاعده تجویدی: می‌دونیم که بعضی از کلمات، ثقیل هستند و درست ادا کردنشون برای دستگاه تکلم یه کم چالش ایجاد می‌کنه؛ اینجا ممکنه یه قاری یه کم از سرعتش کم کنه تا راحت‌تر اون کلمه یا کلمات ثقیل و سنگین رو ادا کنه

• کمبود نفس: ممکنه قاری بخواد خودش رو به موضع وقف صحیح برسونه؛ ولی نفسش کم بیاد و مجبور بشه چند کلمه پایانی رو سریع‌تر ادا کنه

• بولد کردن چند کلمه به لحاظ لحنی: قاری دوست داره بعضی از عبارات رو تاکید کنه و بیشتر به مستمع نشون بده؛ اینجا ممکنه مقداری از سرعتش کم کنه و درگیر ابطاء بشه

• شنیدن تلاوت‌هایی که در اون‌ها اسراع و ابطاء زیاد اتفاق میفته: به عنوان نمونه ترتیل استاد محمود علی البناء پر از اسراع و ابطاء هست؛ خب طبیعیه وقتی با این ترتیل انس گرفتیم این پدیده اسراع و ابطاء کم کم وارد خوندن ما هم می‌شه

• عادات حافظان در مرور: متاسفانه یکی از عادات بد در مرور بعضی از حافظان اینه که بعضی جاها رو که احساس می‌کنن راحت‌تره با سرعت بالاتری می‌خونن؛ یعنی خوندن‌شون در مرور یه روند ثابت نداره و تند و کند می‌شه؛ هر جایی که احساس کنن نکته داره و باید بیشتر تمرکز کنن رو با سرعت پایین و هر جایی که احساس کنن راحته و نکته حفظی نداره رو با سرعت بالا می‌خونن

چیکار کنیم دیگه خوندن‌مون اسراع و ابطاء نداشته باشه؟

طبیعتا وقتی با عوامل ایجاد اسراع و ابطاء آشنا شدیم، راه‌حل‌ها هم متناسب با همون عوامل باید مطرح بشه؛ بنابرین کارهایی که باید بکنیم اینه:

رعایت اعتدال در اجرای قواعد تجویدی

باید خودمون رو عادت بدیم هیچ‌وقت به خاطر اجرای قواعد تجویدی در کلمات ثقیل و سنگین، سرعتمون رو پایین نیاریم. همون‌طور که می‌دونید کلمات سنگین در قرآن زیاده و اگه بخوایم مدام سرعتمون رو کم و زیاد کنیم نتیجه واقعا زننده خواهد بود.

علاوه بر اینکه شما اگه واقعا تجوید برات مهمه، همون تجویدی که می‌گه مثلا در عبارت «فاقصص القصص» باید درشتی «ق» و «ص» رو رعایت کنی و قلقله «ق» رو بیاری، همون تجوید هم می‌گه حق نداری برای رعایت کردن این نکات، سرعتت رو کم کنی. خداییش هم معقول گفته؛ سنگ رو سنگ بند نمی‌شه اگه بخوایم مدام سرعت رو کم و زیاد کنیم.

تن دادن به وقف بد به جای اسراع

اما عامل دومی که گفتم کمبود نفس بود؛ راه‌حل‌مون اینجا چیه؟ به نظرتون می‌خوام بگم برید نفس طولانی گرفتن رو یاد بگیرید؟ نه؛ می‌خوام یه قاعده بهتون بگم؛ آماده‌ هستین؟ گاهی به علت کمبود نفس مجبوریم بین این سه گزینه یکی رو انتخاب کنیم:

• وقف بد

• دزدیدن نفس وسط تلاوت

• اسراع

هرگاه در چنین شرایطی قرار گرفتید، گزینه اول رو انتخاب کنید.

بذارید اول یه مثال بزنم تا دقیقا روشن بشه منظورم؛ بعد دلیل این قاعده مهم رو براتون می‌گم. مثلا شما می‌خواین آیه «رجال لا تلهیهم تجارة و لا بیع عن ذکر الله و اقام الصلوة و ایتاء الزکوة یخافون یوما تتقلب فیه القلوب و الابصار» رو بخونید؛ فرض کنید اساتید وقف و ابتدا معتقدند حتما این آیه باید با یه نفس خونده بشه و باز فرض کنید ما نفسمون نمی‌کشه که کل آیه رو با یه نفس بخونیم. سه راه داریم: راه اول اینه که وقف بد انجام بدیم؛ مثلا «یخافون یوما» وقف کنیم و از همین عبارت ابتدا کنیم و تا انتهای آیه بخونیم. راه دوم نفس دزدیه که مثلا وقتی کاف ساکن در «ذکر» رو می‌گیم خیلی سریع یه کم نفس بدزدیم. راه سوم هم اینه که «تتقلب فیه القلوب و الابصار» رو سریع‌تر بخونیم.

من میگم راه اول بهتره؛ اما چرا؟ یه وقت می‌خوایم در ساحت اجراهای شخصی و محافل کوچیک و بزرگ صحبت کنیم و یه وقت می‌خوایم در ساحت مسابقات صحبت کنیم.

در ساحت اجراهای شخصی و محافل

آیا نفس دزدیدن و سریع کردن دور تلاوت نزد ما کراهت بیشتری داره یا یه وقف اضطراری؟ تمام قاریان برجسته جهان وقف اضطراری داشتن؛ اما چند مورد سراغ دارین که یه قاری سطح اول جهان اسلام نفس دزدی کنه یا به خاطر کمبود نفس سرعتش رو زیاد کنه؟! هم شما وقف اضطراری رو می‌پذیری و هم مردم می‌پذیرن؛ ولی نفس دزدی و تند شدن سرعت پذیرفته شده نیست و از اعتبار شما کم می‌کنه.

در ساحت مسابقات

قبول دارم که در مسابقات گاهی وقف اضطراری نمره بیشتری از شما کسر می‌کنه نسبت به اسراع (می‌دونیم که نفس دزدیدن در مسابقات، طرف رو نابود می‌کنه؛ پس اصلا بهش فکر هم نمی‌کنیم)؛ ولی بستگی به موردش داره؛ مثلا اگه اسراعِ شما همراه بشه با اینکه نتونید به لحاظ صوتی و لحنی قطعه رو خوب تموم کنید و آثار کمبود نفس نمایان بشه، این شاید در نهایت بیشتر از اون وقف بد نمره منفی داشته باشه؛ چون روی ناخودآگاهِ داوران صوت و لحن و تجوید اثر می‌ذاره. البته این قیل و قال‌ها فقط در مسابقات جمهوری اسلامی ایران پیش میاد؛ در مسابقات خارج از ایران، اصلا نیازی به نفس‌های طولانی نیست و همان وقف‌های اضطراری بسیار مطلوبه.

خلاصه این رو می‌خوام بگم که متاسفانه ما در تلاوت‌های حافظان نوجوان این رو بسیار می‌بینیم که هرجا مثلا استاد منشاوی وقف کرده، این عزیزان باید وقف کنن و اصلا هم پلن B وجود نداره؛ زمین هم به آسمون بره چون استاد منشاوی اینجا رو با یه نفس خونده منم باید بخونم.

آقا شما هنوز نوجوانی؛ شش‌هات باید بیشتر رشد کنه؛ این‌قدر نفس طولانی می‌خونی یه وقت به حنجره‌ات ضربه نخوره. خود استاد منشاوی هم احتمالا توی خلوت‌هاش راحت‌تر می‌خونده. باید یاد بگیریم خوندن تو خونه با خوندن تو محفل متفاوته و خوندن تو محفل هم با خوندن تو مسابقات متفاوته؛ تو خونه لازم نیست فرازهای بلند بخونی....

فرازهای لحنی رو جور دیگری بولد کن

بولد کردن یه فراز به لحاظ لحنی می‌تونه با استفاده از ترفندهای دیگری انجام بشه؛ مثلا می‌تونی اوج بخونی، نغمه زیبا و متناسبی رو برای اون قطعه انتخاب کنی یا حتی در محافل می‌تونی اون قطعه رو تکرارش کنی. می‌خوام بگم اصل بولد کردن یه فراز کار بسیار درستیه؛ ولی لازم نیست برای تامین این هدف به اسراع و ابطاء متوسل بشیم.

قاری درستی رو برای استماع انتخاب کن

اگه احساس کردید شنیدن تلاوت یه قاری خاص داره شما رو اذیت می‌کنه و تجویدتون رو خراب می‌کنه، سعی کنید اون قاری رو گوش ندید. البته ما باید یاد بگیریم که تجوید رو تقلید نکنیم و از منابع تجویدی یاد بگیریم و طبیعتا اگه در خوندن یه قاری یه سری اشکالات ریز تجویدی وجود داشته باشه، شنیدن اون اشکالی نداره. ولی وقتی یه قاری مدام داره یه حرکت اشتباه رو تکرار می‌کنه ـ مثل استاد محمود علی البناء که اسراع و ابطاءهای زیادی داره ـ مجبوریم که باهاش انس نگیریم؛ چون در تلاوت ما هم اثر منفی ایجاد می‌کنه.

تو مرورها سرعت رو مدام کم و زیاد نکن

نمی‌خوام بگم که حافظان باید در تمام مرورهاشون یه سرعت رو رعایت کنن؛ خیر؛ شما می‌تونید چند صفحه رو سریع مرور کنید، بعد چند صفحه رو با سرعت پایین‌تری بخونید. یا اینکه امروز با سرعت پایین و فردا با سرعت بالاتری مرور کنید. اما اینکه بین عبارات یه صفحه فرق بذارید و عبارات سخت حفظی رو با سرعت پایین و عبارات راحت حفظی رو با سرعت بالا بخونید، یه کم ناشیانه و مخربه.